Mari kita kenali zapin dan asal-usulnya:
Tarian Zapin (Jawi:زافين) merupakan sejenis tarian rakyat Melayu tradisional. Tarian ini diilhamkan oleh peranakan Arab dan dikatakan berasal dari Yaman.
Tarian zapin telah menular luas di kalangan penggemar seni tari di
Nusantara iaitu di Semanjung Tanah Melayu, Borneo dan gugusan pulau yang
sebanding yang mana bergiat aktif dari dulu hingga kini seperti di Malaysia, Brunei, Singapura dan Indonesia.
Zapin telah mengalami pengubahsuaian dari segi bentuk dan ragamnya yang
ternyata lebih tradisional sifatnya. Dengan itu tarian Zapin biasanya
mempunyai pecahan tersendiri menurut tempat ia ditarikan, antaranya
adalah:
- Tarian Zapin Arab
- Tarian Zapin Johor
- Tarian Zapin Lenga
- Tarian Zapin Pekan
- Tarian Zapin Tenglu
Tarian Zapin mementingkan pergerakan berkumpulan dan bukannya usaha
individu. Antara peralatan muzik yang mengiringi tarian Zapin adalah gambus, rebana, gendang, rebab dan marakas.
Biola tidak tergolong sebagai sejenis alat muzik tarian Zapin namun
terdapat anggapan salah dalam kalangan rakyat. Ini disebabkan muzik yang
dihasilkan rebab mempunyai persamaan dengan gesekan biola.
Rebab
Marakas
Rebana
Tarian Zapin di Brunei
Manakala di Brunei, tarian Zapin pelbagai juga jenis dan ragamnya
seperti rentak dan geraknya. Mengikut dari segi sebutan dialek orang
Brunei, zapin lebih dikenali dengan panggilan "Jipin". Jika di Brunei, di antara zapin yang cukup digemari adalah:-
- Zapin Laila Sembah (Jipin Laila Sembah)
- Zapin Tar (Jipin Tar)
Dan mengikut dari segi asal-usul tarian zapin di Brunei, ia
dipercayai pengaruh dari budayanya yang begitu sinonim dengan kedatangan
pedagang bangsa Arab kepulauan Borneo yang tertumpu di Brunei. Tiada
bukti sahih menceritakan, akan tetapi kedatangan pedagang Arab mampu
mengubah seni budaya iaitu dari segi tarian. Di mana Sultan Sharif Ali,
sultan Brunei ketiga juga merupakan berbangsa Arab dari Taif. Zapin
berasal dari segi bahasa arab iaitu "Zafn" yang bermaksud pergerakan
kaki cepat mengikut rentak pukulan. Tarian ini juga kadang-kadang
ditarikan secara berlagu atau berzikir atau di Brunei iaitu berdikir
atau berselawat ke atas Nabi.
Jika di Brunei, alat-alat muzik yang digunakan untuk membantu tarian Zapin ialah gambus, rebana, gendang tabur dan ta
Asal tarian
Mengikut sejarah tarian Zapin, pada mulanya tarian ini adalah sebagai tarian hiburan di istana setelah dibawa dari Hadramaut, Yaman oleh para pedagang Arab pada awal abad ke-16. Pada masa itu negeri Johor menjadi pengganti kepada peranan Melaka sebagai sebuah entrepot antarabangsa pada kurun ke-16.
Tarian zapin ini kemudiannya merebak ke negeri-negeri sekitar Johor seperti di Riau, iaitu pusat pemerintahan Johor lama, Singapura, wilayah Sarawak, dan Brunei Darussalam.
Tarian Zapin Johor merupakan sejenis tarian rakyat Melayu tradisional. Tarian Zapin
ini dipercayai berasal dari Tanah Arab yang gerakannya adalah cepat dan
tidak banyak gerakan bunga tarinya. Tarian ini popular pada tahun lima
puluhan (50an) dan enam puluhan (60an). Tarian Zapin Johor dikenali
dalam dua bentuk iaitu Zapin Melayu dan Zapin Arab. Kedua-dua tarian ini
memperlihatkan perbezaaan dari segi unsur peradaptasiannya. Secara
realitinya, kedua-dua genre zapin itu berasal daripada satu keseniaan
masyarakat Arab yang dibawa dari Hadramaut.
Di Johor, Malaysia, tarian Zapin yang sudah diterima sebagai seni yang berunsur Islam
dan berfungsi sebagai hiburan sama ada pada upacara-upacara sekular
mahupun pada sambutan hari-hari kebesaran. Namun dari segi kelembutan
dan kehalusan tradisi tarian itu sendiri, Zapin Melayu Johor walaupun
lahir daripada adaptasi yang dilakukan ke atas Zapin Arab secara
selektif namun tidak dapat disangkal lagi tarian zapin ini
memperlihatkan lebih kehalusan dan keayuan geraknya dari Tarian Zapin
Arab.
Satu hal yang menarik mengenai tarian Zapin Johor ialah keupayaan
mewujudkan rasa persaudaraan penari dan pemuzik serta sifat esprik
decorps yang dapat dimunculkan sesama mereka sekali gus mematahkan rasa
malu penari-penari apabila menari di khalayak ramai. Secara simbolik
gerak tari zapin ini menampakkan kepentingan usaha bersama dan bukannya
usaha individu di samping meminggirkan persaingan antara pemain dalam
kumpulan mahupun antara kumpulan. Jika ditinjau daripada perspektif
inilah,maka keunikan dan keistimewaan tarian Zapin Johor amat terserlah.
Tarian Zapin Pekan merupakan sejenis tarian rakyat Melayu traditional. Tarian Zapin
yang asal dipercayai berasal dari Tanah Arab yang geraknya adalah cepat
dan tidak banyak gerak bunga tarinya. Zapin Pekan dipercayai telah
diperkenalkan di sekitar daerah Pekan oleh seorang tukang songkok yang berasal dari Sumatera
bernama Adam pada tahun 1930-an. Tarian zapin bercorak tarian
persembahan atau pertunjukan. Gerak tarinya berasaskan kepada langkah
kaki2 penari. Sungguhpun tarian ini berasal dari Arab-Parsi, namun dari
segi pakaian penari2 memakai pakaian Melayu selengkapnya.
Tarian ni ada tiga peringkat. Peringkat pertama, permulaan tarian
atau pembukaan tarian. Peringkat kedua ialah pecahan atau gerak serta
lenggang tari dan peringkat ketiga merupakan peringkat akhir iaitu
sebagai penutup tarian.
Zapin begitu popular pada tahun-tahun lima puluhan dan enam puluhan
di daerah Pekan terutamanya di Kampung Tanjung Gemuk dan Kampung Lamir.
Tarian zapin biasanya ditarikan dalam majlis-majlis perkahwinan dan
majlis keramaian. Anak-anak muda menjadi penggiat utama dalam tarian
zapin ini kerana mereka mempunyai tenaga dan keupayaan menari dalam
rentak yang cepat.
Alat muzik utama yang digunakan dalam tarian ini ialah gambus,
rebana, gendang dan marakas.Anatara lagu2 berirama asli yang
didendangkan mengikut irama zapin ialah lagu2 Lancang Kuning, Zapin
Asli, Gendang Rebana dan lain2 lagi.
Seorang pemuzik bernama Tengku Mansor, telah mengambil inisiatif
mencipta lagu-lagu sebagai pengiring kepada muzik dan tarian zapin.
Antara lagu-lagu yang dicipta ialah Ya Salam, Yale-yale, Tanjung
Serindit, Sri Pekan, Lanchang Kuning, Gambus Palembang, Lancang Daik.
Lagu-lagu ini dinyanyikan oleh isteri beliau Cik Norlia yang berasal
dari Singapura.